پخش زنده
امروز: -
بهره‌برداری از ثبت جهانی باغستان سنتی قزوین نیازمند مدیریت توسعه‌محور است
موسس انجمن توسعه حیات شهر گفت: اکنون که این نظام کشاورزی به‌عنوان یک میراث ارزشمند جهانی ثبت شده، زمان آن رسیده است که مسیر و جریان فکری جدیدی برای بهره‌برداری علمی و اقتصادی از این فرصت شکل گیرد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین؛ شکوه کرمانشاهانی، موسس انجمن توسعه حیات شهر، در برنامه‌ی گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه قزوین با تأکید بر اهمیت بهره‌گیری از تجربیات کشور‌های موفق در این حوزه اظهار داشت: در سطح جهانی کشور‌هایی مانند ژاپن و چین توانسته‌اند از ثبت جهانی چنین نظام‌هایی نه‌تنها برای حفظ و احیای سنت‌های بومی خود استفاده کنند، بلکه با تکیه بر آنها بهره‌وری اقتصادی و ارزش افزوده قابل‌توجهی برای کشورشان ایجاد کنند.
او اضافه کرد: بسیاری از این سیستم‌ها که در معرض نابودی بودند، پس از ثبت جهانی نجات یافتند و امروز به جاذبه‌های اقتصادی و فرهنگی تبدیل شده‌اند.
موسس انجمن توسعه حیات شهر گفت: ما نیز باید همین مسیر را طی کنیم. اکنون باغستان سنتی قزوین در جایگاهی ایده‌آل و در یک قله بین‌المللی قرار گرفته است. اما برای آنکه این ثبت جهانی منجر به تحول واقعی شود، باید برنامه‌ریزی توسعه‌محور، آموزش‌های تخصصی و همکاری دستگاه‌های علمی و اجرایی انجام گیرد.
کرمانشاهانی با اشاره به نقش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) افزود: فائو دو نوع حمایت اثرگذار برای کشور‌ها پس از ثبت جهانی ارائه می‌دهد؛ نخست ایجاد ارتباطات علمی بین‌المللی و دوم حمایت‌های فنی برای ارتقای ظرفیت‌های محلی. اگر ما بتوانیم زمینه‌ی همکاری با فائو را به‌خوبی فراهم کنیم، می‌توانیم از این فرصت برای تقویت دانش بومی، گردشگری کشاورزی و توسعه اقتصادی منطقه بهره ببریم.
او تأکید کرد که باغستان سنتی قزوین اکنون نه‌تنها میراثی تاریخی و کشاورزی برای ایران، بلکه نمادی جهانی از پایداری، دانش بومی و هم‌زیستی انسان و طبیعت است که می‌تواند به‌عنوان الگوی ملی و بین‌المللی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
مؤسس انجمن توسعه حیات شهر گفت: ثبت جهانی نظام‌های میراثی کشاورزی به معنای شناسایی جهانی سیستم‌هایی است که در طول تاریخ در برابر شرایط سخت ایستادگی کرده و استمرار یافته‌اند. این ثبت، نوعی ارج‌گذاری به دانش بومی و سنت‌های کشاورزی است که توانسته‌اند در طول قرن‌ها با تغییر اقلیم، گرمایش زمین و بحران آب سازگار شوند.
مؤسس انجمن توسعه حیات شهر تأکید کرد: برای غلبه بر چالش‌های امروزی بخش کشاورزی باید به دانش انباشته گذشتگان تکیه کنیم. این نظام‌ها فقط کشاورزی نیستند، بلکه مجموعه‌ای از دانش، فرهنگ، تنوع زیستی، معیشت و امنیت غذایی هستند که در یک ساختار پویا به زندگی مردم گره خورده‌اند.
کرمانشاهانی خاطرنشان کرد که ثبت در فهرست جیاس فرایندی پیچیده و علمی دارد، باغستان قزوین در همه شاخص‌های مدنظر سازمان فائو از جمله امنیت غذایی، تنوع زیستی، پایداری اجتماعی و فرهنگی بود. برای این ثبت، پروپوزالی نزدیک به ۲۰۰ صفحه به زبان انگلیسی تهیه شد که تمامی مستندات علمی و فنی در آن ارائه گردید. این طرح چندین مرحله مورد داوری علمی قرار گرفت و در نهایت پذیرش نهایی از سوی تیم عالی‌رتبه علمی فائو صادر شد.
او افزود: این ثبت نه‌تنها برای قزوین بلکه برای کل کشور دستاوردی ارزشمند است. باغستان سنتی قزوین اکنون به عنوان الگویی جهانی از کشاورزی پایدار و دانش بومی شناخته شده است.
تأکید بر حفظ پهنه باغستان و فعال‌سازی دبیرخانه جیاس
کرمانشاهانی در پاسخ به تفکیک ارزش‌گذاری بین ثبت ملی و جیاس، بر جنبه حیاتی این ثبت جهانی تأکید کرد و گفت: ثبت ملی میراث فرهنگی ارزش تاریخی را لحاظ می‌کند، اما جیاس بر زنده و بارور بودن این نظام تأکید دارد. فائو به دنبال حفظ آثار موزه‌ای نیست؛ هدف این است که سیستمی که در طول تاریخ با شرایط سخت محیطی تعامل کرده و پایداری خود را حفظ کرده، به حیات خود ادامه دهد.
او افزود: باغستان قزوین به دلیل ماهیت کاملاً بومی، مردمی و خودبسنده خود، امتیاز جیاس را کسب کرده است. این سیستم در برابر موانع تاریخی مقاومت کرده و توانسته است با طبیعت خود تعامل سازنده داشته باشد. هرگونه تغییر آتی باید به شرطی پذیرفته شود که به پایداری بلندمدت این سیستم ضربه نزند.
مؤسس انجمن توسعه حیات شهر تصریح کرد: علی‌رغم اینکه باغستان بیشترین ارتباط را با تولید و کشاورزی دارد، هنوز محوریت آن در سازمان جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی اصلی قرار نگرفته است، چرا که در ساختار اولیه، این حوزه جزو مأموریت‌های سازمان عمران سابق نبوده است.
او خواستار مدیریت به هم ریختگی‌های ایجاد شده در دهه‌های گذشته شد و ابراز امیدواری کرد که با حمایت مسئولین، این وضعیت سامان یابد.
مؤسس انجمن توسعه حیات شهر گفت: یکی از اقدامات مثبت اخیر، دعوت سازمان جهاد کشاورزی از این انجمن برای پیگیری امور است.
کرمانشاهی بر ضرورت ایجاد و فعال‌سازی دبیرخانه جیاس در سازمان جهاد کشاورزی تأکید کرد و گفت: این دبیرخانه می‌تواند پایگاهی برای پیگیری امور تخصصی باغستان باشد.
او با اشاره به ماهیت مردمی و غیردولتی انجمن توسعه حیات شهر، خطاب به مسئولین گفت: این امتیاز به‌دلیل مردمی بودن و کشاورزی بومی کسب شده است. بنابراین، انتظار می‌رود که متولیان دولتی با حمایت استاندار، این ظرفیت مردمی را به‌عنوان شاخص اصلی مدنظر قرار داده و پشتیبانی لازم را فراهم آورند.
بنای باغستان بر اساس اصول پایدار
بابوک باغدار نمونه استان هم باغستان را نمونه‌ای از باغ ایرانی با قدمتی هزار ساله معرفی کرد که بر اساس اصول پایدار بنا شده است.
وی افزود: سیستم آبیاری باغستان بر اساس مهار سیلاب و روان‌آب است و در زمانی انجام می‌شود که کمترین تبخیر (از پانزدهم دی ماه تا پنجاه روز بعد از عید) رخ دهد.
باغدار نمونه استان گفت: گونه‌های موجود در این سیستم‌های سنتی بسیار مقاوم بوده و تنها با یک یا دو بار آبیاری در سال محصول تولید می‌کنند.
او با مثالی تأکید کرد: باغاتی داریم که ۲۵ سال است آب نخورده‌اند اما همچنان سبز هستند، که نشانه ریشه عمود و دسترسی به منابع زیرین است.
ضرورت حضور باغداران در رأس تصمیم‌گیری‌ها برای حفظ عرصه باغستان قزوین
این باغدار نمونه، بر اهمیت پیگیری جدی‌تر وضعیت فیزیکی باغستان پس از کسب این اعتبار تأکید کرد و خواستار نقش‌آفرینی مستقیم باغداران در نهادهای تصمیم‌گیر شد.
بابوک با اشاره به ساختار مدیریتی موجود، راهکار اصلی حفظ و احیای وسعت باغات را تقویت ارتباط بین مسئولین و باغداران دانست و گفت: ما شورای عالی باغستان را داریم که استاندار، شهردار، رئیس جهاد، میراث فرهنگی و نماینده امام جمعه در آن حضور دارند. اما نظر من این است که این شورا باید مشاورانی از خود باغداران در کنار خود داشته باشد تا بتوانند این پهنه را حفظ کنند.
این باغدار نمونه گفت: ما به علت نداشتن شناخت کافی نسبت به باغستان، داریم ضربه می‌خوریم. مسئولی که می‌آید و می‌گوید مشکل را می‌دانم، باید وارد باغستان شود و آن را کامل لمس کند؛ باید کمبود آب، برداشت‌های بالادست و پایین‌دست را درک کند.
بابوک در ادامه بر وابستگی حیاتی باغستان به منابع آبی استان تأکید کرد و گفت: اگر یک لیوان آب در استان صرفه‌جویی شود، به نفع باغستان است؛ اگر یک لیوان آب زیاد مصرف شود، به ضرر باغستان خواهد بود.
تضاد میان شناخت جهانی و بی‌توجهی به منابع آبی
بابوک با اشاره به تاریخچه منطقه، تأکید کرد که در گذشته، باغستان تنها جایی بود که به دلیل عدم توسعه چاه‌های عمیق، از منابع آب مازاد رودخانه‌ها استفاده می‌کرد و خودکفا بود. اما امروز، وضعیت تغییر کرده است: کشاورزی مدرن و مصرف بیش از حد منابع، وضعیت دشت را به اینجا رسانده است. اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که این باغ ایرانی باید حفظ شود.
او افزود: هشت میلیون متر مکعب آب برای باغستان در نظر گرفته شده است، اما به دلیل عدم تخصیص آورده‌های رودخانه (مانند سد طالقان)، این سهم محقق نشده است. پارسال تنها ۲.۲ تا ۲.۴ میلیون متر مکعب آب به باغستان رسیده است.
باغدار نمونه قزوین، راهکار حفظ این میراث را در عدالت آبی دانست و مجدداً خواستار اصلاح ساختار تصمیم‌گیری شد.
نظر شما